Joost Klein had uitdrukkelijk en meerdere keren zijn excuses aangeboden. Waarschijnlijk besefte hij al snel dat hij een fout had gemaakt, en probeerde te redden wat er te redden viel. Tevergeefs. In een tijd waarin alles kan en mag, waarin we pleiten voor openheid over fouten, voor kwetsbaarheid, is het in de echte wereld maar zelden zo dat een fout je vergeven wordt. Sterker nog, we diskwalificeren, verbreken samenwerkingen, schuiven de schuld af en cancellen. Want voor je het weet is jouw reputatie ook bezoedeld.
Fouten en onze reactie erop intrigeren me mateloos. Ik schreef er als journalist talloze verhalen over en in 2018 een boek: Yes! I screwed up, 13 fouten die je bedrijf beter maken. Een jaar na het verschijnen hiervan maakte ik zelf een fout. Het kostte me mijn grootste opdrachtgever, bezorgde me slapeloze nachten, maakte me misselijk, gaf hartkloppingen en bracht me naar een rand die ik nog niet kende. Toen ik eenmaal was opgekrabbeld, wenste ik het vooral te vergeten. Blik vooruit. Geen wrok. Niet natrappen. En toch wilde ik het ook delen. Omdat ik zo vaak de vraag krijg waarom ik niet meer in de journalistiek werk. Omdat we veel delen over hoe om te gaan met fouten, maar zelden lezen wat er echt gebeurt met diegene die ‘m maakt. Omdat we zo makkelijk oordelen. Omdat ik hoop dat het inspireert om er anders mee om te gaan, zodat de foutenmaker zich minder alleen voelt. En omdat ik wil laten zien dat het goed kan komen, ook als je het idee hebt dat de bodem onder je voeten is weggeslagen.
Dus. Komt ‘ie. Met natuurlijk de lessen die ik ervan leerde (die er overigens niet voor zorgen dat ik daarna geen fouten meer maakte..)
Het was de eerste aflevering van een nieuwe rubriek in een landelijk dagblad. De chef die me benaderde zei dat er een behoefte was aan meer menselijke verhalen in de krant, een behoefde die hij duidelijk niet zo begreep. Mijn naam had hij via het magazine van de krant, waarvoor ik al jaren persoonlijke verhalen schreef. De eerste aflevering moest snel af, en kwam in het volledig gerestylde nummer van de krant. Een PR dame had eerder al een ondernemer bij mij aangedragen voor een andere rubriek, ik was kritisch. PR dames hebben een belang, willen iets verkopen. Maar zei ze, de ondernemer wilde ook wel praten over wat er mis was gegaan in zijn carrière, de krant stemde in met hem als case. We spraken af in een cafe in Amsterdam Oud-Zuid, kort nadat ik terug was van een intense reis naar vluchtelingenkamp Moria op Lesbos – voor een verhaal in het magazine van diezelfde krant. Niet de beste timing ontdekte ik later, ik was niet op mijn scherpst.
Les 1: plan hersteltijd in van heftige ervaringen, zeker als je de dingen nogal intens beleeft
Het interview was leuk, de man vlot en open. Ik schreef het, liet het lezen, en tot mijn verrassing waren de ondernemer en in zijn kielzog de PR dame, ziedend. Na wat aanpassingen was het ineens wel akkoord, ik blij, de krant blij. De eindredacteur zette er een vette kop boven, het stuk werd een paar dagen later aangekondigd op de voorpagina.
Les 2 als mensen buitensporig reageren is er vaak meer aan de hand.
En toen brak de pleuris pas echt los. De geïnterviewde bleek nogal wat vijanden te hebben gemaakt, zijn verhaal klopte niet mailde een aantal lezers naar de krant. Waarom had ik geen wederhoor gepleegd, luidde de vraag vanuit de redactie. Er werd tenslotte iemand beschuldigd. Ik stribbelde en sputterde, het was een persoonlijk verhaal gebaseerd op één bron, geen nieuwsartikel of onderzoeksjournalistiek.
Les 3 schiet niet in de verdediging, ga door het stof en zeg dat je uit gaat zoeken wat er aan de hand is
In de dagen erna werd het van kwaad tot erger, er kwamen meer berichten van lezers, en er bleek een rechterlijke uitspraak te liggen tegen de geïnterviewde. In een poging mijn blazoen te redden probeerde ik ook dat wat te bagataliseren. Tot woede van de hoofdredactie: ik had er niks van begrepen.
Les 4 Zit stil als je geschoren wordt
Er kwamen advocaten bij, de adjunct-hoofdredacteur belde. Boos. Hij was er al dagen druk mee, de reputatie van de krant was aangetast. Ik putte me uit in excuses, te laat. Hij kondigde een rectificatie aan, met mijn naam pontificaal erboven, dan was het maar duidelijk wiens fout dit was. Ik ging nog in protest over de term feit, in mijn optiek ging het om een niet geverifieerde uitspraak van de geïnterviewde, ik heb nooit iets gesteld als een feit. Tevergeefs. In de week erna schreef de adjunct dat de interne procedures werden aangescherpt, meer vaste redacteuren, minder freelancers. De krant wilde niet meer met me werken, het risico was ze te groot. Voor het magazine kwam ik onder een vergrootglas te liggen. Vier jaar had ik intense, persoonlijke, precaire verhalen gemaakt waar iedereen blij mee was, één interview met iemand die de halve waarheid vertelde en alles wat ik had opgebouwd was in een klap weg. De chef van het magazine belde nog een keer, van diegene die me had gevraagd voor de rubriek, die het stuk als eerste las, en van de eindredacteur hoorde ik nooit meer wat. Net als van de geïnterviewde overigens.
Les 5 na een fout trekken veel mensen hun handen van je af. Er is een zondebok nodig.
Als ik wilde kon ik een evaluatie onder vier ogen krijgen, schreef de adjunct in zijn laatste mail. Ik kon het niet. Stel dat ik bij hem in tranen zou uitbarsten? Het leek me te gênant. Mijn schaamte won. Nu denk ik, dat had ik moeten doen. Dan maar een potje janken.
Les 6 praat erover met de betrokkenen als je dat kan, het helpt je om het af te sluiten
Op 10 oktober 2018 sloot ik de mailwisseling hierover af. Op 10 oktober 2019 lag ik voor de deur van deze krant op straat. Een epileptische aanval, voor het eerst in mijn leven. Geen idee of dit toeval was, maar de schaamte en de stress hebben zeker een fysiek effect gehad. Ook dat zouden we mogen bedenken bij het cancellen en het inhakken op mensen. Ik gooide daarna pas echt het roer om, besloot te stoppen met de journalistiek, wilde niet meer afhankelijk zijn en opnieuw alles kunnen kwijtraken.
Les 7 Blijf bewegen. Letterlijk en figuurlijk.
Ik kroop omhoog door bezig te blijven, veel wandelen, boksen en trainen op de sportschool, en door nieuwe dingen te ontwikkelen. Ik zocht naar wat ik nog meer kon, met welke kwaliteiten ik anderen kon helpen. Schrijven, 25 jaar journalistieke ervaring, het wordt vaak onderschat omdat je gewend bent in een wereld te werken die slecht betaalt, waar de concurrentie groot is en de mensen die aan de knoppen draaien niet altijd even vriendelijk zijn. Inmiddels help ik al een aantal jaar anderen helpen bij het schrijven van blogs en boeken en schreef twee eigen boeken. Mijn omzet is verdrievoudigd en ik vind ik mijn werk waardevoller dan toen ik in de journalistiek werkte.
Les 8. Zoek steun bij mensen die je vertrouwt
Er waren mensen die me lieten vallen, maar er waren ook reddingsboeien die me oppepten, omhoog trokken, naast me bleven staan. Vrienden, mijn man, het dagelijkse leven met kinderen en honden dat doorging. De balans was soms zoeken, want mijn verhaal riep ook ongemak en bijna medelijden op. Ik kan je vertellen, niemand wil zielig gevonden worden. Luisteren naar iemand die een fout deelt, vragen hoe het is voor die persoon, zonder ze het gevoel te geven dat ze inderdaad ergens op een bodem zijn beland. Niet makkelijk wel enorm helpend.
Les 9 De pijn en schaamte gaat nooit alleen over die ene fout
Ik ontdekte dat deze fout raakte aan eerdere gevoelens van schaamte. Ondertussen weet ik dat mijn brein niet echt neurotypisch is en ik alles wat intens beleef. Dat maakt me creatief en invoelend, maar zorgt ook dat er meer misgaat. Mijn hoofd zit eerder vol, en van kinds af aan vergat ik vaak van alles, struikelde ik. gooide ik dingen om. Het leidde vaak tot berispende opmerkingen en een gevoel niet te voldoen. Let dus op de taal die je tegen je kinderen gebruikt als er iets misgaat. Schaamte nestelt zich makkelijk in je lichaam en gaat er maar moeilijk weer uit.
Les 10 Fouten maken je niet sterker
Ik geloof niet in het te simplistische ‘what doesn’t kill you makes you stronger’, daarmee romantiseren we fouten. Dat ik een inhoudelijke fout maakte in mijn vakgebied, voor mijn meest prestigieuze, interessantste opdrachtgever zal altijd een smet blijven op mijn loopbaan, en elke keer als ik de rubriek en zelfs de krant voorbij zie komen, voel ik een steek. Maar weer opstaan, heeft me ook veel vertrouwen in mezelf gegeven en een portie veerkracht.
Door dit te schrijven hoop ik dat fouten ook echt bespreekbaar worden, dat er echt gesprekken over worden gevoerd en niet alleen voor de bühne wordt gestrooid met termen als veiligheid en kwetsbaarheid.
Heb jij er ook een gemaakt die buikpijn gaf, deel ‘m in de comments. Want delen is helen.
Dag Miloe, wat een mooie blog. Ik lees een aantal dingen die ik wel denk, maar nooit uitspreek. zoals de onzin dat je van het maken van fouten beter wordt. Flauwekul. Ik trek alleen maar een dikker harnas aan ter zelfbescherming. Ik heb heel veel fouten gemaakt. Ze hebben me nooit een baan gekost. Ik denk wel dat ze bijgedragen hebben aan mijn persoonlijk en zakelijk faillisement waardoor ik mijn huis moest verkopen en in een schuldsaneringsyraject terechtkwam. Het is een optelsom geweest van zakelijk slecht voor mezelf zorgen en ‘het niet weten’ en niet op tijd hulp inroepen. Grappig, ik spreek mezelf dagelijks minstens 10 x bestraffend toe omdat ik iets uit m’n handen laat vallen, ergens tegen opbots, dingen vergeet, of door elkaar haal. Staat er broccoli in het recept, en ga ik courgette snijden. keep rhe good spirits up!!
Ha Denise dank voor je openhartige reactie! Wat heftig.. Fouten zijn er in allerlei soorten en maten, ik denk wel dat je er uiteindelijk van leert, of dingen anders gaat doen maar het kan je ook over een rand duwen waar je niet meer goed van herstelt.