‘Hij is wel echt een doorzetter hoor,’ hoor ik de moeder zeggen.
‘Zeker! En dat zien we graag. Ik verwacht voor jou geen problemen in drie VWO.’
Terwijl het gelach van de docente Nederlands en de ouders weerkaatst in de gang, voel ik iets opborrelen in mijn maag. Al zeker twintig keer zat ik de afgelopen tien jaar te wachten in een schoolgang, nooit had ik zin in het gesprek dat komen ging. Want als het gaat over een kind dat grossiert in ‘lage’ citoscores of onvoldoendes, als het ‘een bespreekgeval’ is, wordt er zelden veel gelachen, laat staan dat de term doorzetter valt.
‘Had je een specifieke vraag?’ vraagt de docente als ik tegenover haar plaatsneem. Ik begin over het betoog dat ik samen met mijn zoon heb gemaakt. De argumenten die hij had bedacht, de uren die we erin hadden gestoken, de teleurstelling over de magere vijf, vooral vanwege foute tussenkoppen, missende komma’s en hoofdletters. Ik vertel over de deelnemers aan mijn schrijftrainingen die ik aanmoedig om het vooral niet goed te willen doen, om te creëren, te associëren, iets wat ze vaak zo moeilijk vinden want dat is toch niet hoe het hoort? Ze had me fronsend aangekeken, begon over de basis die in de onderbouw werd gelegd, noemde het niveau van mijn zoon en zijn klasgenoten ‘het slechtste dat ze in haar lange loopbaan voor de klas had gezien’, de term hangplanten viel, en ze eindigde met de mededeling dat mijn zoon wat haar betreft niet naar 3-Havo kon.
Op de gang hapte ik verbouwereerd naar adem en beklaagde me even later bij de mentor. Hij knikte begripvol, maar had het ook over de slechte werkhouding en nonchalance. Net als vijftien anderen uit zijn klas (allemaal jongens) zou hij er heel hard aan moeten trekken om over te gaan.
Mijn zoon vindt een 5,5 een prima cijfer, zit langer op zijn telefoon dan aan zijn huiswerk en verzet zich hartstochtelijk tegen de in zijn ogen nutteloze opdrachten. Frustrerend voor mij als moeder en ooit hardwerkende Havo-leerling. Het contrast tussen ons leidt tot veel geduw en getrek, en als de machteloosheid het overneemt, loop ik een rondje buiten en denk ik aan mijn tegendraadse oma. Ik ontdekte tijdens mijn onderzoek naar haar dat ze makkelijk het gymnasium kon, maar school saai vond en afgaf op leraren die slaafs de regels volgden. Toen ze voor de twee keer bleef zitten stuurde haar vader, prominent NSB-lid Ed Gerdes, haar naar kostschool in Lausanne. Daar ontsproot haar kritische geest verder en ze brak met haar vader en zijn nationaal-socialistische denkbeelden. Haar rebelsheid en autonome denken positioneerde haar later aan de ‘goede’ kant van de geschiedenis.
De overeenkomst tussen mijn zoon en mijn oma roept bij mij de vraag op wat we jongeren willen leren. Ik snap dat het niet eenvoudig is om een klas onderuitgezakte tieners les te geven, maar de eenzijdige benadering stoort me. School is voor mijn veertienjarige ronduit slaapverwekkend. Biologieverslagen moeten aan zoveel eisen voldoen dat ook mij de moed in de schoenen zakt, geschiedenislessen zitten vol droge feiten, en van een bijvoeglijke bepaling gaat mijn hart niet sneller kloppen. Ja veel jongens hebben een korte spanningsboog, maar ze zijn wel degelijk bezig met de wereld om hen heen. Oekraïne, de liedjes van Stromae (waarom die niet vertalen in plaats van honderd Franse woordjes stampen?), ze zijn digitaal waanzinnig handig en volop aan het onderzoeken wie ze zijn.
Scholieren die de regels volgen, die het doen zoals het hoort krijgen applaus, extra duwtjes en zetjes. Wie het (schijnbaar) niet boeit heeft een slechte werkhouding en wordt hangplant genoemd. Wie willen we na de middelbare school de wereld in sturen? Volwassenen die doen wat van ze wordt verwacht, die het Franse woord voor ‘lepeltje’ kennen, of individuen die we hebben geleerd wie ze zijn en wat ze betekenen in een groter geheel?
Als je een hangplant water geeft gaat ‘ie niet rechtop staan. Maar wel groeien.
